Witamina D

Witamina D jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach, której główną funkcją w organizmie jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz tworzenie prawidłowej budowy i funkcji kości. 

Warto zaznaczyć, że witamina D nie jest jednym związkiem chemicznym, a grupą rozpuszczalnych w tłuszczach organicznych związków chemicznych, wśród których najważniejsze znaczenie mają witamina D2 (ergokalcyferol) występująca w organizmach roślinnych i grzybach oraz witamina D3 (cholekalcyferol) występująca w organizmach zwierzęcych. 

Zarówno witamina D2 jak i D3 nie są aktywne biologicznie i są uważane za prohormony. Dopiero pod wpływem odpowiednich przemian metabolicznych w organizmie powstaje aktywna biologicznie postać tj. 1α,25-dihydroksycholekalcyferol. 

Receptory dla witaminy D znajdują się w wielu tkankach i komórkach naszego organizmu,    dlatego też jej działanie okazuje się być znacznie szersze i wielokierunkowe niż pierwotnie przypuszczano. I choć witamina D odpowiada głównie za metabolizm wapnia i fosforanów oraz prawidłową mineralizację kości i zębów, pojawia się coraz więcej  doniesień o jej istotnej roli w innych procesach metabolicznych organizmu m.in. w układzie nerwowym, mięśniowym, układzie krążenia czy odpornościowym.

Źródła witaminy D 

Wyróżnia się trzy główne źródła witaminy D: synteza skórna, odpowiednia dieta i suplementacja.

Synteza skórna

Pod wpływem promieniowania ultrafioletowego (UVB) w skórze powstaje witamina D3. Ocenia się, że około 80% witaminy D w ustroju pochodzi z syntezy skórnej. Nie ma zagrożenia powstania zbyt dużej ilości witaminy D3 w wyniku produkcji skórnej, bowiem jej nadmiar jest w takim wypadku rozkładany naturalnie. Niestety na produkcję witaminy D3 w skórze ma wpływ wiele czynników m.in. szerokość geograficzna, pogoda, nadmierne stosowanie filtrów z kremem czy pigmentacja skóry, dlatego też skórna synteza w Polsce może być wystarczająca w okresie od maja do września, pomiędzy godziną 10 a 15, w innym okresie jest ona niedostateczna.

Odpowiednia dieta (pokrywa maksymalnie do 20% zapotrzebowania)

Źródłem witaminy D3 może być również odpowiednia dieta oparta na produktach zwierzęcych, na którą składają się m.in ryby (np. dorsz, śledź czy łosoś), wątróbka wołowa, ser i żółtka. Witaminę D2 (ergokalcyferol) dostarczamy drogą pokarmową stosując dietę opartą na pokarmach roślinnych i grzybach. Warto oglądać etykiety opakowań spożywczych, ponieważ niektóre produkty są wzbogacane witaminą D np. margaryna czy płatki śniadaniowe. 

Suplementacja 

Czy wiesz, że jeden mikrogram cholekalcyferolu (D3) to 40 IU witaminy D?

Zgodnie z rekomendacjami suplementacja witaminy D jest zalecana we wszystkich grupach wiekowych, warto jednak pamiętać, że profilaktyczne podawanie witaminy D w populacji ogólnej powinno być jak najbardziej zindywidualizowane, dawka bowiem może zależeć od wieku, masy ciała, trybu życia i podaży witaminy D w diecie.  

Niedobór witaminy D

Według badań epidemiologicznych  i  informacji zawartych w „Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018” niedobór witaminy D jest w Polsce powszechny i dotyczy wszystkich grup wiekowych. Ocenia się, że nawet do 90% populacji polskiej może mieć niedobór o różnym nasileniu.  Niedobór witaminy D u dzieci i młodzieży może prowadzić do krzywicy, u dorosłych zaś do osteoporozy i osteomalacji (rozmiękanie kości). Ponadto powodować może bóle kości i zmniejszenie siły mięśniowej, a także zwiększać ryzyko złamań, nieprawidłowej sylwetki, nieprawidłowego funkcjonowania układu nerwowego czy mięśniowego. Poważny niedobór witaminy D stwarza również czynnik ryzyka wielu innych chorób.

Osoby szczególnie narażone na niedobór witaminy D to m.in.:

• niemowlęta i dzieci,
• osoby starsze,
• ludzie ciemnoskórzy,
• z zaburzeniami wchłaniania jak np. celiakią czy chorobą Leśniowskiego-Crohna,
• ludzie otyli,
• z przewlekłą chorobą nerek lub wątroby,
• osoby przyjmujące leki wpływające na metabolizm witaminy D.

Nadmiar witaminy D

Należy pamiętać, że spożycie zbyt dużej ilości witaminy D może być szkodliwe i toksyczne.

Zbyt dużo witaminy D może powodować hiperkalcemię i towarzyszące jej objawy np.

nudności, wymioty, zaparcia, utrata apetytu, zwiększone pragnienie, osłabienie, wzmożone oddawanie moczu, i utrata masy ciała. Może dojść również do odkładania się wapnia w tkankach miękkich prowadząc do złogów nerkowych, zwapnień, uszkodzenia nerek czy zaburzeń rytmu serca. Nie należy więc przekraczać zalecanych dawek.

Zapamiętaj, że zarówno niedobór jak i nadmiar witaminy może być szkodliwy, dlatego też suplementacja powinna odbywać się zgodnie z aktualnymi rekomendacjami, najlepiej pod kontrolą lekarza.  

Informacje zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej, a stosowanie ich w praktyce powinno za każdym razem być konsultowane na indywidualnej wizycie lekarskiej z lekarzem specjalistą.

Bilbiografia:

• Walicka M., Jasik A., Paczyńska M., Wąsowski M., Tałałaj M., Marcinowska-Suchowierska E., Niedobór witaminy D – problem społeczny, Postępy Nauk Medycznych, 1/2019.
• Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018. Postępy Neonatologii, 2018; 24 (1)
• https://medlineplus.gov/spanish/ency/article/002405.htm
• https://medlineplus.gov/spanish/vitaminddeficiency.html
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Witamina_D#Źródła_witaminy_D